نرم افزار آزاد

نرم افزار آزاد

نرم افزار آزاد چیست؟ شاید این سوال برای شما نیز پیش آمده باشد در این پست قصد داریم پاسخی مناسب و کامل برای شما دوستان عزیز ارائه نماییم. امیدواریم مقاله نرم افزار آزاد برای شما مفید و کاربردی باشد.

شعاری در دنیای لینوکس هست که می گوید لینوکس یک سیستم عامل نیست، لینوکس یک فرهنگ است: فرهنگ آزادی.

این آزادی برمی گـردد به ایده های فردی به نام ریچارد استالمن که در ۱۹۸۳ با راه انداختن جنبشی به نام جنبش نرم افزار آزاد آن را آغاز کرد و پـس در سال ۱۹۸۵ با تاسیس بنیادی به نام بنیاد نرم افزار آزاد، پایه های آن را مستحکم ساخت. نماد این بنیاد گوزن آمریکای شمالی است که گنو نام دارد. این معنی در انگلیسی به نام Free Software شناخته می گـردد و از آنجایی که کلمه Free در زبان انگلیسی هم به معنای «رایگان » بهره گیری می گـردد و هم به معنای «آزاد»، تذکر این نکته همیشه با ارزش است که آزادی در دنیای نرم افزار چیزی زیـادتر از رایگان بودن یک برنامه می باشد.

از نظـر بنیاد نرم افزار آزاد، هر برنامه برای اینکه آزاد شناخته گـردد باید 4 حق را برای دیگران قائل باشد. این 4 آزادی، آزادی های صفر تا سهگفته می شوند:

• آزادی انجام برنامه برای هر کاری (آزادی صفرم)
• آزادی مطالعه چگونگی کار برنامه و تغییر آن (پیش نیاز: متن برنامه) (آزادی یکم)
• آزادی تکثیر و رونوشـت برنامه (آزادی دوم)
• آزادی تقویت و مناسـب تر کردن برنامه و توزیع آن برای همگان (پیش نیاز: متن برنامه) (آزادی سوم)

آزادی های یک تا سه کاملا واضح می باشند : آزادی دیدن متن برنامه، آزادی تکثیر و رونوشـت آن و آزادی تغییر و توزیع مجـدد آن که منطقا نیازمند دسترسی به متن برنامه هم دارند. ولی آزادی صفر انـدکی پیچیده تر است و نیاز به توضیح زیادتری دارد. آزادی صفر می گوید که شما می بایست آزاد باشید برای هر منظوری برنامه را اجرا نمایید . چنان چه به شما یک برنامه بدهند که تنها اجازه داشته باشید آن را روی یک مدل کامپیوتر اجرا نمایید ، آزادی صفر نقض شده. ضمناً آزادی صفر نقض شده چنان چه برنامه شما محدودیت تعداد کاربر یا محدودیت جغرافیایی یا محدودیت بهره گیری تجاری داشته باشد. در عین حال شما می بایست بتوانید برای مثال با مرورگر خود به هر سایتی سر بزنید و چنان چه نویسنده برنامه طوری کار کرده باشد که برای مثال فایل های دینی قابل مرور نباشند، این نرم افزار صلاحیت یک نرم‌افزار آزاد بودن را ندارد.

دادن این سه آزادی با دادن سورس برنامه به دیگران قابل تامین است اما یک شرط نهایی وجود دارد که باعث می گـردد جنبش نرم افزار آزاد پیشرفت نماید : «اگر شما این آزادی ها را داشتید بـعد دیگران هم می بایست داشته باشند».

به عبارت دیگر چنان چه شما یک برنامه آزاد را اخذ نمایید ، آن را تغییر دهید و بخواهید تغییرات خود را در اختیار دیگران بگذارید، می بایست آن را مجـدد به شکل آزاد منتشر نمایید . برای مثال چنان چه کسی سیستم علت لینوکس را از اینترنت اخذ نماید و برای مثال زبان کشور خودش را به آن اضافه نماید ، اجازه ندارد محصول نهایی را به شکل بسته ارائـه نماید .

اما این مقوله چطور شانس دارد ؟ در نرم افزارهای بسته (برای مثال windows یا فتوشاپ) قانون از تولید کننده حمایت می کند ولی چنان چه قرار باشد قانون این حمایت را از آزادی ها هم انجام دهد، نیازمند متنی قانونی هستیم. این متن قانونی، GPLGPL نام دارد. جی پی ال یا اجازه‌نامه عمومی همگانی یک متن قانونی است که چنان چه نرم افزاری اشاره نماید «این برنامه بر حسب جواز جی پی ال منتشر شده»،‌ قانون موظف است حقوق مولف را دربـاره آن تضمین نماید . برای مثال چنان چه شما برنامه ای را تحت جی پی ال منتشر نمایید ولی پـس کسی آن را تغییر دهد و بدون اشاره به نام شما آن را ارائـه نماید یا فردی آن را تغییر دهد و ورژن خودش را به شکل غیر آزاد منتشر نماید ،‌ شما این اجازه را خواهید داشت تا به خاطر نقض رونوشـت رایت مبتنی بر جی پی ال (که در نکات ی رونوشـت لفت همگفته می شود ) به محکمه شکایت نمایید .

آزادی در رو به روی بازمتن بودن

معنی مشابه با معنی نرم افزار آزاد، نرم افزار بازمتن (Open Source) می باشد. نرم افزار بازمتن نرم افزاری است که متن آن در اختیار مردم قرار دارد. شانس دارد یک کمپانـی اینکار را به خاطر جذب گسترش دهنده های تازه انجام دهد یا برای امن تر کردن برنامه های خود از طریق تشویق مردم به کشف و گزارش حفره های امنیتی یا حتی به عنوان یک حرکت تبلیغاتی. ولی هر انگیزه ای که پشت «بازمتن» شدن یک برنامه باشد نبایستی ما را از این نکته غافل نماید که نرم افزار آزاد چیزی زیـادتر از دسترسی به سورس می باشد. همان گونه که در بالا گفتم، فقط با دارا بودن این 4 اصل (اصل صفرم تا سوم) و حفظ آنان از طریق جواز ی مانندGPL است که یک برنامه خواهـد توانست آزادگفته شود:

• آزادی انجام برنامه برای هر کاری (آزادی صفرم)
• آزادی مطالعه چگونگی کار برنامه و تغییر آن (پیش نیاز: متن برنامه) (آزادی یکم)
• آزادی تکثیر و رونوشـت برنامه (آزادی دوم)
• آزادی تقویت و مناسـب تر کردن برنامه و توزیع آن برای همگان (پیش نیاز: متن برنامه) (آزادی سوم)

پس حتی چنان چه کسی به متن یک برنامه هم دسترسی داشته باشد ولی اجازه تغییر، بازنشر و رونوشـت آن را نداشته باشد، این برنامه تنها و تنها بازمتن است و نه آزاد. کاملا معیـن است که معنی آزادی مفهومی خیلی گسترده تر از معنی بازمتن بودن است و در حالی که هر برنامه آزاد می بایست بازمتن هم باشد، برعکس‌ آن درست نیست.

آزادی در رو به روی رایگان بودن

همان گونه که در آغاز این درس هم به آن اشاره شد، کلمه Free در زبان انگلیسی هم به معنی آزاد است و هم به معنی رایگان . این باعث شده تا بسیاری به خطـا بین برنامه‌ رایگان و برنامه آزاد فرق قائل نشوند. مطمئن هستم که سه اصل بالا را به یاد دارید و می‌دانید که هر برنامه رایگان ی نمی‌تواند آزاد باشد. برای مثال برنامه پرنده های غضب گین روی اندروید یا مرورگر اپرا برنامه های رایگان ی می باشند که آزاد نیستند چون نه تنها شما اجازه ندارید آنان را تغییر دهید که حتی اجازه ندارید به سورس آنان هم نگاه نمایید (نقض آزادی یک و سه). ولی آیا اینجا هم مثل مورد بازمتن، نر‌م افزار آزاد چیزی فراتر از نرم افزار رایگان است؟ اکثرا به این پرسش پاسـخ مثبت می دهند و فکر می‌کنند که نرم افزار آزاد قطعا باید رایگان باشد ولی این فکر خطـا می باشد.

به 4 قانون قبلی نگاه نمایید ! هیچ جا حرف از پول نیست. درست است که شما حق دارید نرم افزار آزاد را به رایگان از دوست خود رونوشـت نمایید یا از اینترنت اخذ نمایید ولی چنان چه کسی هم تصمیم دریافت کند آن را به شما بفروشد کار خلافی نکرده و این تصمیم شما است که گزینش می نمایید آن را به رایگان اخذ نمایید یا بخرید. این حرف در وهله اول عجیب است اما با نگاه به کمپانـی های زیادی مانند ردهت که فروشنده یک سیستم علت لینوکس است یا رفتن به سراغ مدیر محتواهایی مانند دروپال یا وردپرس می بینیم که مسائـل بسیار وجود دارد که یک سیستم یا فـرد تصمیم می‌گیرد به جای اینه خودش چیزی را دانلود نماید ، آن را از کس دیگری بخرد.

حالا که مشاهده کردید که رایگان بودن هیچ ربطی به آزاد بودن ندارد و یک برنامه آزاد خواهـد توانست به فروش هم برسد (علی رغم اینکه حسب آزادی یک و دو تمام می بایست بتوانند آن را به رایگان هم ساخته کنند) و یک برنامه رایگان هم خواهـد توانست آزاد نباشد (برای مثال از طریق در دست نبودن سورسش)، این را هم اضافه کنیم که این روزها برخـی ها برای کم کردن این ابهام، به جای اصطلاح انگلیسی Free که می‌تواند به معنی رایگان هم بکار رود، از اصطلاح Libre  بهره گیری می‌کنند که به وضوح معنی «آزادی» می دهد. به عنوان مثال مجموعه آفیس آزادی که در ابتدا Open Office نامیده می‌شد، حالا با اصرار زیـادتر بر روی آزادی به نام Libre Office در حال گسترش می باشد.

نتیجه گیری

نرم افزاری آزاد است که 4 شرط مهـم آزادی را داشته باشد:

• آزادی انجام برنامه برای هر کاری (آزادی صفرم)
• آزادی مطالعه چگونگی کار برنامه و تغییر آن (پیش نیاز: متن برنامه) (آزادی یکم)
• آزادی تکثیر و رونوشـت برنامه (آزادی دوم)
• آزادی تقویت و مناسـب تر کردن برنامه و توزیع آن برای همگان (پیش نیاز: متن برنامه) (آزادی سوم)

نرم افزار آزاد تحت جواز های آزاد منتشر می گـردد تا قانون موظف باشد آزادی های آن را تضمین نماید . نرم‌افزار آزاد با نرم افزار بازمتن و نرم افزار رایگان فرق دارد.

خب دوستان به پایان مقاله آموزشی نرم افزار آزاد رسیدیم . از توجه و همراهی شما سپاسگزاریم. برای مشاهده اطلاعات بیشتر درمورد سرور مجازی و سرور اختصاصی سایر مقالات این سایت را بررسی کنید.